Büyük mutasavvıf Necmeddîn-i Kübrâ

Orta Türkistan’da, Aral Gölü civarındaki Harezm bölgesinde 1145’te doğan Necmeddîn-i Kübrâ, doğduğu bölgedeki eğitiminden sonra, önce Mısır, daha sonra da Tebriz ve Nişabur’da hadis, fıkıh, tefsir ilimlerini tahsil etti. Tebriz’de iken tamamen tasavvufa yöneldi ve nihayet doğduğu topraklarda irşad ile görevlendirilerek Harezm’de irşad ve tebliğe başladı. Çok talebe yetiştirdi...

Moğollar’la cenk ederken...
Moğollar’la cenk ederken şehid olan Necmeddîn-i Kübrâ hazretlerinin şehadetini anlatan eserde şöyle yazıyor:
“... Küffar Harezm’e geldiğinde Şeyh beraberlerindekini bir araya topladı, 600 kişi kadardılar. Bu sırada Şeyh’in bedduasına uğramış olan Harezm Sultanı şehri terk eylemişti. Küffar sultanı yakalamak üzere Harezm’i kuşattığında Şeyh önde gelen müridlerini çıkardı ve;
-Tez kalkınız ve beldelerinize gidiniz, doğudan çıkan bu yalın ateş batıya kadar yaklaşmıştır ve bu bir büyük fitnedir ki ümmet içre onun misli görülmemiştir, buyurdu. Buna karşılık bazı talebeleri dedi ki:
-Ne ola ki, Hazret-i Şeyh bir dua eylese de bu fitne Müslüman yurtlarından defolsa... Onlara buyurdu ki:
-Bu bir hükm-ü kazadır ki def’i mümkün değildir...
Bunun üzerine hep beraber Horasan taraflarına çekilmeyi teklif ettiler. Onlara da şöyle buyurdu:
-Ben burada şehid olmak dilerim ve bana başka yere gitmeye izin yoktur...

Savaş alanında şehid oldu...
Talebelerinin bir kısmı Horasan taraflarına doğru yöneldiler. Şeyh orada kalan sevenlerini çağırarak:
-Geliniz, Allah yolunda O’nun ismini yüceltmek için savaşalım, dedi ve hanesine girip sağlamca kuşandı, önü açık bir hırka giydi ve her iki koltuğunu taş ile doldurdu; eline bir sapan alarak dışarı Moğolların karşısına çıktı hiçbir taşı kalmayana kadar onlarla savaştı...
Bu sırada Moğol askerleri de kendisini ok yağmuruna tutmuştu. Bir ok mübarek kalbine saplanmıştı. Çekip çıkardı ve onun üzerine düşerek vefat eyledi. (1221) Derler ki, şehid olduğu vakitte bir düşman askerinin saçlarını tutmuş idi. Kimse o askeri kurtaramadı, ancak Moğolun saçlarını kestiler de elinden kurtardılar...