Şehid Padişah Iii. Selim HÂn
Sultan Selim Han, cephelerdeki harbin devâmını istedi. İsveç ile Rusya'ya karşı 11 Temmuz 1789 târihinde Beykoz İttifak Antlaşması imzâlandı. 1788 yılından beri devam eden Osmanlı-Avusturya harplerinde, Serasker Kemankeş Mustafa Paşa, takviye kuvvetler le Yaş'tan Rus ordusuna karşı sefere giderken, Foksan'da Avusturya ordusunun âni taarru zuna uğradı. Arnavutların ihânetiyle Osmanlı ordusu, 1 Ağustos 1789 târihinde Foksan'da bozuldu. Avusturyalılar, Belgrat'a kadar ilerleyip, 8 Ekimde şehir düştü. 31 Ocak 1790'da Prusya ile Avusturya ve Rusya'ya karşı ittifak anlaşması imzâlandı. Prusya'nın arabulucu luğuyla Avusturya ile devam etmekte olan harbe son verilmesi kararlaştırıldı. Fransız İhtilâlinin Avrupa'da sebep olduğu hâdiseler üzerine, İngiltere ve Prusya'nın müdâhalesiyle Rusya da antlaşmaya taraftar hâle getirildi. Avusturya ile 4 Ağustos 1791 târihinde Ziştovi Antlaşması imzâlandı. Antlaşmaya göre; Avusturya 1788-1791 harbinde aldığı yerleri Osmanlı Devletine geri verecekti. Rusya ile 1787'den beri Kafkasya ve Balkanlar'da devam eden harp, 9 Aralık 1792 târihli Yaş Antlaşmasıyla neticelendi. Osmanlı Devleti, Rusya ile Avrupa'da Dinyester Turla Nehri, Kafkasya'da Kuban Nehri hudut kesildi. Osmanlı Devleti, Ziştovi ve Yaş Antlaşmalarıyla, en az kayıpla harbe son verip, büyük mâli külfetlerden kurtulmuştur. Avusturya-Rus harplerinin antlaşmalarla halli sonrasında; Avrupa devletleri nin 1789 Fransız İhtilâli'nin etkisiyle, ülkelerinde meydana gelen hâdiselerle uğraşması, Osmanlı Devletini geçici bir sulh devrine soktu.Sultan Selim Han, devletin dışta sulh devrine girmesiyle; veliahtlığından beri düşündüğü ıslâhatların icraatına geçti. Osmanlı Devleti için lüzumlu askeri, idâri, iktisâdi, ticâri ve sosyal ıslâhatları Nizâm-ı Cedid adıyla tatbikat safhasına koydu Son sefer ve harplerdeki mağlûbiyet ve kesin netice alınamaması, askeriyenin ıslâhını daha fazla gerektiriyordu. Sultan Selim Han, devlet adamlarından aldığı lâyihalarla 24 Şubat 1793 târihinde, modern tarzda, yeni bir orduyu Nizâm-ı Cedid adıyla kurdu.Nizâm-ı Cedid ordusunun masraflarının karşılanabilmesi içinİrâd-ı Cedid Defterdar lığı kurulup, eski sadâret kethüdâlarından Mustafa Reşid Efendi de bu işle vazifelendirildi. Levend çiftliğinde kışla kurulup, yeni ordu hemen tâlime başlatıldı. Nizam-ı Cedid ordusuna getirilen yenilik ve tâlimler, Yeniçerilere de tatbik edilmek istendi. Ancak Yeniçeriler, yenilik ve tâlimleri kabullenmeyerek, birkaç ay sonra eğitimi terk ettiler. Ordunun teknik sınıfları takviye edilerek; humbaracı, lağımcı, topçu ocakları için yeni kânunlar yapıldı. 1794'te Teknik Üniversite mâhiyetinde Sütlüce'de Mühendishâne-i Berri-i Hümâyûn kuruldu. Okulun öğretim üyesi, kitap, ders âlet ve edevatları yurtiçi ve dışından bütünüyle karşılandı. Nizâm-ı Cedid ordusu yetiştirilmek üzere Ankara, Kayseri ve Konya'da teşkilât kurulup, askerin mevcudu artırılmaya çalışıldı.Mülki ıslâhat da yapılıp, Anadolu ve Rumeli toprakları, yirmi sekiz eyâlete ayrıldı. Âyanların eskiden olduğu gibi halk tarafından seçilmesi kânun hâline getirildi. Resmi dâirelere tâlimat gönderilerek, yazışmalara, kullanılan dile, tâbirlere dikkat edilmesi ve halkın işlerinin sür'atle tâkip ve yerine getirilmesi istendi. İlmiye ricâli (ileri gelen devlet adamları) için yeni nizâmnâme yayınlandı. İlmi eserler yazılıp, pekçok kitap tercüme edilerek, yayınlandı. Ticâri ve iktisâdi sahada yenilik yapılıp, Zahire Nazırlığı kuruldu. Tecdid-i Kânun-i Tımar ve Zeamet kânunuyla, harbe katılmayan tımar ve zeâmet sâhiplerin den topraklarının geri alınması esâsı getirildi.Gayri müslim esnaf ve tüccardan bâzıları vergi ve yurt dışına para kaçırmak ve Osmanlı ülkesinde oturduğu halde, yabancı devlet tebaasına giriyorlardı. Bu durum ve para nın dışarıya çıkarılmasına karşı tedbir alındı. Avrupa devletlerine daimi elçilikler kurularak, 1793'te ilk tâyinler yapıldı. Avusturya, Fransa, İngiltere ve Prusya merkezlerine gönderilen elçiler; bulundukları memleketlerin yalnız siyâseti ve diğer devletlerle olan münâsebetleri hakkında bilgiler toplamakla kalmadılar. Aynı zamanda, oraların kültürleri, her türlü ilerle me ve gelişmeleri hakkında bilgiler toplayıp, rapor hâlinde İstanbul'a gönderdiler.Avrupalılar ve Rusya'nın kışkırtmasıyla Balkan kavimleri, İngilizlerin teşvikleriyle Arabistan'da Vehhâbi Bedeviler, Ortadoğu'da Dürzi ve Maruniler, Kölemen Beğleri, Rumeli de kânun kaçaklarından meydana gelen eşkiyânın koruyucusu Kırcalılar da denilen Dağlı Eşkiyası, devlete âsi olup, isyan çıkardılar. Bu meselelerin halli için teşebbüs edildiyse de, Fransa'nın Balkanlar, Akdeniz, Kuzey Afrika, Mısır, Filistin ve Suriye'deki faaliyetleri ardından Napolyon Bonapart'ın 1798'de âni harekâtla Mısır'a asker çıkarması sebebiyle bütünüyle tam bir hal çâresi bulunamadı.Arabistan Yarımadasındaki Vehhâbiler, Avrupalılardan gördükleri yardımlarla, çeşitli batı dillerinde birçok yayınlarda da bulunup, 18 Şubat 1803'te Tâif'i muhâsara ettiler. Sultan Selim Han, Arabistan'daki hâdiselere esaslı tedbirler almayı plânladıysa da; İngiltere ve Rusya Balkanlar meselesinden Bâbıâli'ye baskı yapmak istemeleri, muvaffak olamayınca, Rusya'nın harp ilân dahi etmeden Osmanlı hududunu ihlâli sebebiyle gerçekleştiremedi. Sâdece, Mısır Vâlisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa, sultandan aldığı emirle Vehhâbi isyanını bastırıp, Arabistan ve Mısır'da kısmen huzur ve asayişi temin etti.Sultan Üçüncü Selim Han zamânında İngiltere'nin Ortadoğu'da; Rusya ve Avusturya' nın Balkanlarda Osmanlı Devletinin iç işlerine karışıp, müdâhaleci bir siyâset tâkip etmeleri, bu devletlerle harp hâlinde bulunan Fransa'ya yakınlaşmaya sebep oldu. Osmanlı Devletine tâbi Eflâk Beyi Konstantin İpsilanti ile Boğdan beyi Aleksandr Moruzzi, Rus yanlısı oldukla rından azledilince, İngiltere ve Rusya'nın müdâhalesiyle karşılaşıldı. Rusya, harp ilân etme den, General Michelson komutasındaki altmış bin mevcutlu Rus Ordusuyla, Eflâk ve Boğdan ı işgâle başladı. Vezir-i âzam İbrâhim Hilmi Paşa, sefer için Serdar-ı ekrem tâyin edildi.Rusya'nın Balkanlara girmesiyle, İngiltere'de on altı gemiden meydana gelen bir İngiliz filosunu İstanbul önlerine gönderdi. İstanbul önlerine kadar gelen İngiliz donanma sı, Fransa ile münâsebetlerin kesilmesini, Osmanlı-İngiliz ittifakının yenilenmesini teklif ettiler. Kabul edilmeyince, teklifi daha da ağırlaştırdılar. Eflâk ve Boğdan'ın Rusya'ya, Ça nakkale Boğazının da İngiltere'ye teslimini teklif ettiler. İngiltere'nin teklifleri kabullenme nin ötesinde akıl ve hayâle sığmayacak derecede olduğundan, İngilizler müzâkerelerle oya lanılarak, boğaz sâhillerinin iki yakası askerlerin ve ahâlinin gayretleriyle kısa zamanda tah kim edildi. Boğaz sâhillerine birkaç gün içinde bin iki yüzden fazla top yerleştirildi. İngiliz donanması, Osmanlı Devletinin ve ahâlinin kuvvetli tepkisini görünce, çekildi. Bunun üzeri ne İngiltere hükümeti, Akdeniz'deki İngiliz donanmasını Mısır'ın zaptıyla vazifelendirdi.İngilizler, Osmanlıya âsi Kölemenlerle anlaşıp, 20 Mart 1807 târihinde İskenderiye ye çıkarma yaparak teslim aldılar. Balkanlarda; İbrâhim Hilmi Paşa, Rus Cephesine sefere çıkınca, İstanbul'da türeyen âsiler harekete geçti. Sultan Selim Hanın, Osmanlı Devleti lehine icraatlarına karşı, iç ve dış düşmanların aleyhine propagandasıyla muhâlefet başladı.1806 Edirne Vak'asına sebep olan Nizâm-ı Cedid aleyhtarlığıyla başlayan muhâlefet, âsilerden Kabakçı Mustafa'nın liderliğinde büyük hâdiselere sebep oldu. Yeniçeri zorbaları, 25 Mayıs 1807 Kabakçı Vak'asından sonra; asıl niyetlerini ortaya koyarak, 29 Mayısta Sultan Üçüncü Selim Hanı hâl edip, tahttan indirdiler. Âsiler, Sultan SelimHanın amcasının oğlu Veliaht Mustafa'yı Osmanlı tahtına geçirdiler. Sultan Selim Han, on dört ay Topkapı Sarayında nezâret altında yaşadı. Kendisine sâdık devlet adamları ve âsilerin hükümetteki icraatlarını beğenmeyen taraftarları, tekrar tahta geçirmek için faaliyet gösterdiler. Sultan SelimHan taraftarları, Rusçuk'taki Alemdar Mustafa Paşa etrafında toplanıp, harekete geçtiler. Alemdar Mustafa Paşa, Sultan SelimHanı tekrar tahta geçirmek için Rumeli'deki maiyetiyle İstanbul'a geldi. 28 temmuz 1807'de Bâbıâli ve Topkapı Sarayını basıp, Sultan Selim Hanı tahta geçirmek istediyse de muvaffak olamadı. Sultan Selim Han, 28 Temmuz 1808 târihinde Harem Dairesinde şehit edildi. 29 Temmuzda kalabalık bir cenâze merâsimiyle, Lâleli Câmii yanında babası Üçüncü Mustafa Hanın türbesine defnedildi.Sultan Selim Han, yaratılışında halim, selim ve çok zekiydi. Hayırsever olup, pekçok hayır müessesesi ve eserler yaptırdı. Üsküdar'da Selimiye Câmiini ve Çiçekçi Câmiini yaptı. Eyüp Câmiini büyüterek yeniden yaptırdı. Karaca Ahmed'de Miskinler Tekkesi denilen Dede ler Mescidini yaptırıp, Küçükmustafapaşa'da Gül Câmiini kiliseden çevirdi. Üsküdar'da hâlâ kullanılan meşhur Selimiye Kışlasını, Heybeliada'da Deniz Harp Okulu olan Bahriye Mektebi ni, Halıcıoğlu'ndaTeknik Üniversite mâhiyetindeki Mühendis ve Topçu mekteplerini yaptırıp yeni bölükler kurdu. Saltanatı müddetince içte ve dışta büyük düşmanlarla mücâdele etmesine rağmen, ülke imâr edilip, fazla toprak kaybı olmadı. Tam ıslâhata başlayacağı zaman şehit edilmesi, düşündüğü büyük hizmetlerin yerine getirilmesine mâni oldu.
