Şehit Sultan Abdülazîz Han
1876 senesi, 30 Mayıs Salı günü, sabâha karşı saat sekizde, Vâlide Sultânı yataktan kaldırıyorlar. Sultân, oğlu Abdülaziz Hanı uyandırıyor. Halife, (Anne bunu bana kim yaptı? Beni Sultân Selim'e mi döndürecekler? Ben kime ne ettim?) diyor. Vâlide Sultân (Avni Paşa etti) diyor. (Yalnız Avni etmedi. Rüşdü Paşa ile Ahmed ve Midhat Paşalar da, bu işe dâhil. Ben bu felâketi otuz kırk defa rüyâmda gördüm... Cenâb-ı Hakkın takdiri böyle imiş) diyor...
Kayıkla Topkapı Sarayına götürülüp, Üçüncü Selim Hanın şehid edildiği odada, hapsolunuyor. Çorba gönderiyorlar. Kalfa (Kaşıksız, efendimizin önüne nasıl koyayım?) diyor. Bir kırık tahta kaşık veriyorlar. Halife, biraz içiyor. Abdest almak için, nalın aratıyor. (İzin yok) diyerek vermiyorlar. Abdesthâneye yalın ayak giriyor. Üç gün kuru tahta üstünde aç, susuz bırakılıyor. Kayıkta yağmurdan ıslanmış olan elbisesini çıkarmak için gecelik istiyor. (İrâde yoktur) diyerek vermiyorlar. Sultân Murâd'a tebriknâme ve acıklı mektûblar gönderiyor. Dördüncü gün, (2 Haziran sabâhı) 'Sultân Murâd'ın irâdesi ile' diyerek, Feriyye Sarâyına götürüyorlar. İçeri hızlı girdiği için, bir süngülü asker, göğsünden itiyor. (Annem nerede?) diyor. Annesi koşup gelerek, yukarı çıkarıyor.
"Allah, Allah..." diyerek...
Askerlerin saygısızca konuşturulduğunu görünce, (Aman anneciğim. Bunlar beni öldürecekler) diyor! İki gün sonra, eski, yırtık eşyâ gönderiyorlar. Askerler, ikide bir, 'kılıcını isteriz' diye hücûm ediyor. Vermiyor ise de, Vâlide Sultân, gizlice vermek zorunda kalıyor...
4 Haziran sabâhı Vâlide Sultân içeri gelip, kapının açık olduğunu ve halifenin kanlar içinde yattığını görünce, feryâd ediyor. Halife, ellerini, annesinin göğsü üzerine koyup (Allah, Allah...) diyerek son nefesini veriyor...