Allahü Teâlâ, Herkese Galiptir

İyi bil ki, Müslümanların her fırkası, her kısmı, hattâ felsefeciler ve başka dinlerde bulunanların çoğu, hayvanların hareketlerinden başka, her varlığı, her şeyi hareket ettiren, tesîr eden yalnız bir kuvvet vardır, bu da, bir olan Allahü teâlâdır, demişlerdir. Hayvan ve insanların hareketlerini de Onun yarattığı şüphesizdir. Yâni, hem şuûrlu olan [yâni duydukları, anladıkları] meselâ hastalık, sıhhat, uyku, uyanıklık gibi, hem de, şuûrsuz olan [haberleri olmayan] meselâ büyümek, gıdâların hazm olması gibi, tabii hareketlerini, yâni irâdelerine, isteklerine bağlı olmayan hareketlerini, hep Allahü teâlâ yaratmaktadır... Hayvanların ve insanların ihtiyârî hareketlerine, yâni irâdeleri, istekleri ile yaptıkları hareketlerine gelince, bunların meydana gelmesi başka başka anlatılmaktadır. Meselâ, Cebriyye fırkası, ihtiyârî hareketlerin de, yalnız Allahü teâlânın kudreti ile olup, kulun hiç kudreti olmadığını söylüyor. Îtikat imamlarımızdan Ebül-Hasen Ali Eş'arî de Allahü teâlânın kudreti ile olup, kulun kudretinin karışmadığını bildirmektedir. Mu'tezîle fırkası ise, yalnız kulun kudreti ile ve ihtiyârı ile olduğunu, felsefeciler de, kulun kudreti ile olduğunu ve kulun, bunu yapmaya mecbûr olduğunu söylemektedir. Allahü teâlâ mürîddir. Yâni irâde sıfâtı vardır. Dilediğini yapar. Var olmasını dilediğini var eder. Var olmasını dilemediği, var olmaz. Hiçbir şeyi yapmak, Ona lâzım değildir. Bir kimse, Ona güç ile bir şey yaptıramaz. Çünkü Allahü teâlâ, herkese galiptir. Kimse, Ona gâlib olamaz. Âciz değildir. Her şey, Onun dilemesi ile var olmaktadır. Îman, itaat gibi iyilikler ve küfür, isyân gibi bütün kötülükler, hep Onun irâdesi ile var olmaktadır. Kötülükleri yaratmak, kötülük yapmak olmaz. İnsanların kötülük işlemesi, kötülük olur. İtâat etmek için, sevap kazanmak için, ancak emirleri yapmak lâzımdır. İrâde edileni yapmak, itaat etmek olmaz.