Celâl Tehâniserî
Celâl Tehâniseri, ilmi ile âmil idi. Ömrünü ibâdet, tâat, ders vermek ve insanlara vaaz ve nasihat etmekle geçirdi. Edepleri gözetmeye, farzlardan başka nâfileleri yapmaya, gece gündüz Allahü teâlâyı zikretmeye ve vakitlerini değerlendirmeye çok dikkat ederdi. Çoğunlukla Allahü teâlânın aşkı ile kendinden geçmiş bir hâlde olurdu. Namaz vakti gelince talebeleri; "Allahü ekber, Allahü ekber" dediğinde kendine gelir, namazı kılmak için kalkardı.
Hikmet-i Hüda, Celâl Tehâniseri'nin ölüm hastalığı, sekerât hâli günlerce uzadı. Bu sebepten bir şaşkınlık ve ıstırap hâsıl oldu. On altı gün sonra kendine gelince, talebelerinin büyüklerinden olan Şeyh Nizâm bu hâle üzüldüğü için; "Efendim, bu ne hâldir?" diye sorunca, Celâl Tehâniseri coşarak şu beyti okudu:
Vücûdundan fâni olan kimseler,
Harften sûretten, mânâya geçerler...
Bu mübarek zat, vefatından önce talebelerine şöyle buyurdu:
"Ölmeden evvel öl!.."
"Âşıklar, keşf ve kerâmet konaklarında durmak istemesinler. Daha yukarılara çıksınlar. Hiçbir şeye bağlı kalmasınlar. Her şeyden kesilerek ve uzaklaşarak, can çıkarcasına ilerlesinler. Bu da şöyle olur; ibâdetlere, zühde; dünyâya düşkün olmamaya ve riyâzete, nefsin isteklerine uymamaya dikkat etsinler. Bunları vesile bilsinler. Az yemek yesinler, hattâ can çıkıncaya kadar uğraşsınlar. Ölmeden evvel ölüp, nefslerini tam ıslâh edip, Hakka kavuşsunlar. Kendini tasavvuf yolunda sananlar ve câhil sûfiler (câhil tarikatçılar) bu hususta hatâya düşüyor ve doğru yoldan çıkıyorlar. Bundan Allahü teâlâya sığınırız. Selef-i sâlihinden (radıyallahü anhüm ecmâin) rivâyet edildi ki: 'Usûlsüz vüsûl, kavuşma olmaz. Usûl; dinin emirlerine ve tasavvufta bulunduğu yola uymaktır.' Kur'ân-ı kerim okumak ve din ilimleriyle meşgûl olmak en iyi iştir..."