Dini Insanlara Anlatan âlimler Dört Sınıftır

“Allahü teâlânın dinini insanlara anlatan âlimler dört sınıftır. Birincisi: Resûlullah Efendimizden (aleyhisselâm) gelen haberleri muhafaza eden âlimlerdir. Bunlar, insanların maddî varlıkları için lüzumlu olan ihtiyâçları koruyan bekçi durumundadırlar, ikincisi: Usûl âlimleridir. Allahü teâlânın dînini bidat sahiplerinden korurlar. Bunlar, İslâmın kahramanlarıdır. Bunlar, İslama bidat karıştırılmasına mâni olur. Üçüncüsü: İbâdetin temellerini, muamelâtın kaide ve şartlarını zaptedip, helâl ile haramı birbirinden ayıran ve din bilgilerini ortaya koyan âlimlerdir. Dördüncüsü: Bunlar, kendilerini Allahü teâlâya ibâdet ve tâat yapmaya vermişlerdir.”

Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: “Rabbim bana başka başka üç ilim bildirdi. Birinci ilmi kimseye bildirme dedi. Çünkü, bu ilmi benden başka hiç kimse anlayamaz. İkinci ilmi, dilediğine bildirebilirsin dedi. Üçüncü ilmi, ümmetinin hepsine bildir dedi.” Görülüyor ki, Resûlullah Allahü teâlânın bana bildirdiği ilim, yalnız ümmetin hepsine bildirilmesi emrolunan ilimdir buyurmadı. Hak olan başka iki ilim daha bulunduğunu haber verdi. Resûlullahın, dilediğine bildirmesi için izin verilen, ikinci ilim “Vilâyet ilmi” yani tasavvuf ilmidir. Bu ilim, İslâmiyetin bâtınını ve hakîkatini bildirmektedir. Bu ilim, ancak takvâ ile elde edilir. Âyet-i kerîmede, Hızır aleyhisselâm için; “Ona bizden ilim verildi” buyuruldu. Bu âyet-i kerîme, vilâyet ilmini bildirmektedir. Herkese bildirilmesi emrolunan İslâmiyet bilgileri, Resûlullahın mübârek sözlerinden ve hareketlerinden alınmış olduğu gibi, vilâyet ma’rifetleri de, onun mübârek kalbinden çıkıp, kalblere akmaktadır. Bunun içindir ki, Ebû Hüreyre (radıyallahü anh); “Resûlullahtan iki ilim aldım. Birisini sizlere bildirdim, ikincisini bildirmiş olsam, anlayamaz, beni öldürürsünüz” dedi. Birincisi, “İlm-i zâhir”dir. İkincisi, “İlm-i batın”dır. Bunu ancak, evliyâ ve sıddîklar bilir.