Hadîs-i Şerîfleri Tespit Ve Tetkik Hususu
Hadis-i şeriflerin çeşitlerini tespit etmek ve bunları tetkik etmek, usûl-i hadis ilminin konusudur. Bu hususta kütüphaneler dolusu kitaplar yazılmıştır. Burada, hadis-i şeriflerin çeşitleri, kısa târif ve açıklamaları ile birlikte bildirilecektir:
1. Hadis-i mürsel: Sahâbe-i kirâmın ismi söylenmeyip, Tâbiinden birinin doğruca "Resûl-i Ekrem buyurdu ki..." dediği hadis-i şeriflerdir.
2. Hadis-i müsned: Resûl-i ekreme isnâd eden Sahâbinin ismi bildirilen hadis-i şeriflerdir. Müsned hadisler, müttasıl veyâ münkatı' olur.
3. Hadis-i müsned-i müttasıl: Resûl-i ekreme kadar, isnâdı müttasıl olan, yâni aradaki râvilerden hiçbiri noksan olmayan hadis-i şeriflerdir.
4. Hadis-i müsned-i münkatı: Sahâbiden gayrı bir veyâ birkaç râvisi bildirilmeyen hadis-i şeriflerdir.
5. Hadis-i mevsûl: Sahâbinin, "Resûlullah'tan işittim, böyle buyurdu" diyerek haber verdiği, hadis-i müsned-i müttasıl demektir.
6. Hadis-i mütevâtir: Birçok Sahâbinin, Resûl-i ekremden ve başka birçok kimsenin de bunlardan işittiği ve kitâba yazılıncaya kadar, böyle hep çok kimselerin haber verdiği hadisi şeriflerdir ki, bunların, bir yalan üzerinde söz birliği yapmalarına imkân olmaz. Mütevâtir olan hadis-i şeriflere muhakkak inanmak ve yapmak lâzımdır. İnanmayan, İslâm dininden çıkar.
7. Hadis-i meşhûr: İlk zamanda bir kişi bildirmişken, ikinci asırda şöhret bulan hadis-i şeriflerdir. Yâni bir kimsenin Resûl-i ekremden o kimseden de, çok kimselerin ve bunlardan dahi, başka kimselerin işittiği hadis-i şerifler olup, son duyulan kimseye kadar, artık hep mütevâtir olarak bildirilmiştir.
8. Hadis-i mevkûf: Sahâbiye kadar söyleyen hep bildirilip, Sahâbinin, Resûl-i ekremden işittim demeyip, "Böyle buyurmuş" dediği hadis-i şeriflerdir.
9. Hadis-i sahih: Âdil ve hadis ilmini bilen kimselerden işitilen, müsned-i müttasıl ve mütevâtir ve meşhur hadislerdir.
10. Haber-i âhâd: Hep bir kimse tarafından söylenilen, müsned-i müttasıl hadis-i şeriflerdir.