Hadis-i şerifte, (Varlıklardaki nizâmı düşünerek Allahü teâlâya iman ediniz!) buyuruldu. İlm-i Hey'et (Astronomi) okuyup da, yerküresinin, Ay'ın, Güneş'in ve bütün yıldızların boşlukta dönmelerinde ve birbirlerinden uzaklıklarında bulunan düzeni, hesapları anlayan kimsenin, imanı artar. Dağların, madenlerin, nehirlerin, denizlerin, hayvanların, nebatların, hattâ mikropların yaratılmasında, çeşitli faydalar vardır. Hiçbiri boş yere, lüzumsuz yaratılmamıştır. Bulutlar, yağmurlar, şimşekler ve yıldırımlar, yer altındaki sular ve enerji maddeleri ve hava, kısaca her varlık belirli hizmetler, belli vazifeler yapmaktadır. İnsanlar, bu sayısız mahlûkların, sayılamayacak hizmetlerinden bugüne kadar pek azını anlayabilmiştir.

Mahlûkları kavrayamayan insan aklı, bunların hâlıkını, yaratanını nasıl kavrayabilir? Onun büyüklüğünü, sıfatlarını birâz anlayabilen İslâm âlimleri, şaşkına dönmüşler. (Onu anlamak, anlaşılamayacağını anlamaktır) demişlerdir.

Mûsâ aleyhisselâmın ümmetinden biri, otuz sene ibâdet etmiş. Bir bulut kendisine gölge yaparak, güneşten korumuştu. Bir gün bulut gelmemiş, güneş altında kalmıştı. Annesine sebebini sormuş. Herhâlde bir günah yapmışsın, demişti. Hayır, günah işlemedim deyince, göklere, çiçeklere bakmadın mı? Onları görünce, yaratanın azametini düşünmedin mi? demiş. Evet, baktım. Fakat, tefekkürde kusur ettim deyince, bundan büyük günah olur mu? Hemen tövbe et, demişti...

Aklı başında olan kimsenin, tefekkür vazifesini hiç ihmâl etmemesi lâzımdır. Yarın ölmeyeceğinden emin olan kimse var mıdır? Allahü teâlâ, hiçbir şeyi bâtıl, faydasız yaratmamıştır. İnsanların anlayamadıkları, göremedikleri faydalar, anlayabildiklerinden kat kat daha çoktur.

Tefekkür, dört türlü olur, demişlerdir. Allahü teâlânın mahlûklarındaki güzel sanatları, faydaları düşünmek, Ona inanmaya ve sevmeye sebep olur. Onun vadettiği sevapları düşünmek, ibâdet yapmaya sebep olur. Onun haber verdiği azapları düşünmek, Ondan korkmaya, kimseye kötülük yapmamaya sebep olur.