İbâdetin vazife olduğuna inanmak imandandır. İnanmak başkadır. Yapmak başkadır. Bunları birbirlerine karıştırmamalıdır. İnandığı hâlde, tembellikle yapmayan kâfir olmaz. Meşhûr (Emâli kasidesi) kırküçüncü beytinde diyor ki: (Farz olan ibâdetler, imandan sayılmaz.) Îman, inanmak demektir. İnanmakta azlık çokluk olmaz. İbâdetler, iman olsaydı, iman azalıp çoğalırdı...

Gözden perde kalkıp azap görüldükten sonra olan iman kabul olmaz. O ânda, iman ile gidenlerin imanları ancak kalp iledir. İbâdetler yapılamaz. Âyet-i kerimede buna iman denildi. Âyet-i kerimelerde, imanı olanlara, ibâdet yapmaları emrediliyor. Bundan da, imanın ibâdetten başka olduğu anlaşılmaktadır. Bunlardan başka, Kur'ân-ı kerimde, (Îman edenler ve sâlih işler yapanlar) buyuruldu. Bu da, ibâdetlerin imandan başka olduklarını gösteriyor. (Mümin iken, sâlih amel işleyenler) âyet-i kerimesi, amellerin imandan ayrı olduklarını açıkça göstermektedir. Çünkü, şartın meşrûttan başka olması lâzımdır. Îman edip, hiç ibâdet yapamadan, hemen ölenin, mümin olduğu söz birliği ile bildirilmiştir. Cibril hadisinde de imanın yalnız inanmak olduğu bildirilmiştir.

İmâm-ı Ahmed ve imam-ı Şâfi'i ve hadis âlimlerinden birçoğu ve Eş'ariler ve Mu'tezile, ibâdetler imanın parçasıdır. Îman azalıp çoğalır dediler. Îman ile amel, başka olursa, günah işleyenlerin imanları ile, Peygamberlerin imanları bir olurdu dediler. (Onlara âyetlerim okunduğu zaman, imanları artar) âyeti ve (Îman artarak, sahibini Cennete götürür. Azalarak da, Cehenneme sürükler) hadisi, imanın azalıp çoğaldığını bildiriyor dediler.

İmâm-ı a'zam Ebû Hanife, bunlara cevap teşkil eden bilgileri önceden anlatmış, "imanın artması, devam etmesi, çok zaman sürmesi demektir" demiştir. İmâm-ı Mâlik de böyle dedi. Îmanın çok olması, inanılacak şeylerin çoğalması demektir. Meselâ, Eshâb-ı kirâm, önce az şeylere inanırlardı. Yeni emirler gelince, imanları çoğalırdı. Îmanın artması demek, kalbde nûrunun artması demektir. Bu parlaklık, ibâdet ile artar. Günah işlemekle azalır.