Kur’ân-ı Kerimde Üç Kısım Ahkâm Vardır

Ahkâm-ı islâmiyyenin hepsi Kur’ân-ı kerimden çıkmaktadır. Kur’ân-ı kerim, bütün Peygamberlere “salevâtullahi aleyhim” gönderilmiş olan, bütün kitaplardaki ahkâmı ve daha fazlasını kendisinde toplamaktadır. Kur’ân-ı kerimdeki bu ahkâm üç kısımdır:

Birinci kısm ahkâmı, ilm ve akıl sâhibi, (İbâret-i nass) ile ve (İşâret-i nass) ile ve (Delâlet-i nass) ile ve (Mazmûn-i nass) ile ve (İltizâm-i nass) ile ve (İktizâ-i nass) ile kolayca anlayabilir. Yani her âyet-i kerimede, ibâret, delâlet, işâret, iltizâm, iktizâ ve tazammün bakımından çeşitli manalar ve hükümler vardır. (Nass), manaları açık ve meydanda olan âyet-i kerimelere ve hadîs-i şerîflere denir. Kur’ân-ı kerimdeki ahkâmdan ikinci kısmı açıkça anlaşılmaz. İctihâd ve istinbât yolu ile meydana çıkarılabilir. Ahkâm-ı ictihâdiyyede, Eshâb-ı kirâmdan biri, Peygamberimize “sallallahü aleyhi ve sellem” uymayabilirdi. Fakat bu ahkâm, Peygamberimiz zamanında hatalı ve şüpheli olamazdı. Çünkü Cebrâîl aleyhisselâm gelerek, yanlış olan ictihâdlar, Allahü teâlâ tarafından hemen düzeltilir, hak ile bâtıl birbirinden hemen ayrılırdı. Peygamberimizin ahirete teşrifinden sonra meydana çıkarılan ahkâm ise, böyle olmayıp, doğru ile yanlış ictihâdlar karışık kaldı. Bundan dolayıdır ki, vahiy zamanında ictihâd olunan ahkâmı, hem yapmak, hem de inanmak lazımdır. Peygamberimizden sonra ictihâd olunan ahkâmı da yapmak lazım ise de, icma hasıl olmayan ictihâdlarda şüphe etmek, imanı gidermez. Kur’ân-ı kerimde bulunan ahkâmdan üçüncü kısmı, o kadar derin ve gizlidir ki, bunları anlayıp çıkarmaya insan gücü yetişemiyor. Bunlar, Allahü teâlâ tarafından bildirilmedikçe anlaşılamaz. Bu da ancak Peygamberimize gösterilmiş, bildirilmiştir. Başkasına bildirilmez. Bu ahkâm da, Kur’ân-ı kerimden çıkarılıyor ise de, Peygamber tarafından açıklanmış olduklarından, bunlara (Sünnet) denir. Birinci ve üçüncü kısım ahkâmda kimse, Peygamberden ayrılamaz.