Muhammed Uleyş

Fıkh âlimleri yedi tabakadır. Alimler bu yedi dereceyi şöyle anlatıyor:

1- İslâmiyette (mutlak müctehid) olan âlimlerdir. Bunlar (Edille-i erbe'a)dan hüküm çıkarmak için, üsûl ve kâideler kurmuşlar ve koydukları esaslara göre, ahkâm çıkarmışlardır. Dört mezhep imamı bunlardandır.
2- (Mezhepte müctehid)lerdir. Bunlar, mezhep reisinin koyduğu kâidelere uyarak, dört delilden ahkâm çıkaran imamlardır.
3- Mes'elelerde müctehid olanlardır. Bunlar, mezhep reisinin bildirmediği mes'eleler için, mezhebin üsûl ve kâidelerine göre ahkâm çıkarırlarsa da, imama uygun çıkarmaları şarttır.
4- Eshâb-ı tahric, ictihâd derecesinde olmayıp, müctehidlerin çıkardığı, kısa, kapalı bir hükmü açıklayan âlimlerdir.
5- Erbâb-ı tercih, müctehidlerden gelen birkaç rivayet arasından birini tercih ederler.
6- Mukallidler olup, bir mes'ele hakkında gelen çeşidli haberleri, kuvvetlerine göre sıralayıp yazmışlardır. Kitaplarında reddedilen rivayetler yoktur.
7- Zayıf haberleri, kuvvetlilerinden ayıramayan mukallidlerdir. (Bunlar okuduklarını iyi anladıkları ve anlamayan mukallidlere açıkladıkları için, fıkh âlimlerinden sayılmışlardır.)
Fıkıh ilmi çok geniştir. Hepsi, dört büyük kısma ayrılır:
1- İbâdât olup, beşe ayrılır: Namaz, oruç, zekât, hac, cihâd. Her birinin dalları çoktur.
2- Münâkehât: Evlenme, boşanma, nafaka ve daha nice dalları vardır.
3- Muamelat olup, alışveriş, kira, şirketler, fâiz, miras... gibi birçok bölümleri vardır.
4- Ukûbât, yâni cezâlar olup, başlıca beşe ayrılmaktadır. Kısâs, sirkat, zinâ, kazf, riddet, yâni mürted olmak cezâlarıdır.
Fıkhın ibâdât kısmını kısaca öğrenmek, her Müslümana farzdır. Münâkehât ve muamelat kısmlarını öğrenmek, farz-ı kifâyedir. Yâni, başına gelenlerin öğrenmesi farz olur.