Fıkıh ilmi, insanların yapması ve yapmaması lâzım olan işleri bildirir. Fıkıh bilgileri, Kur'an-ı kerimden, hadis-i şeriflerden, icmâ-ı ümmetten ve kıyâstan meydana gelmektedir. Eshâb-ı kirâmın veya bunlardan sonra gelen müctehidlerin söz birliğine (İcmâ'-ı ümmet) denir. Kur'an-ı kerimden veya hadis-i şeriflerden veya icmâ-ı ümmetten çıkarılan ahkâm-ı şer'iyyeye (Kıyâs-ı Fukaha) denir. Bir işin, helâl veya haram olduğu, Kur'an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden anlaşılmazsa, bu iş, bilinen başka bir işe benzetilir. Böyle benzetmeye (Kıyâs) denir. Kıyâs yapmak için, o işi helâl veya haram yapan sebebin, birinci işte de bulunması lâzımdır. Bunu da, ictihâd derecesine yükselmiş âlimler anlayabilir. Bu âlimlerden biri de İmam-ı Şafii hazretleridir. İmam-ı Şafii hazretleri, ilim, zühd, marifet, zekâ, hafıza ve nesep bakımlarından zamanındaki âlimlerin en üstünü idi. Onüç yaşında iken, Harem-i şerifte "Bana istediğinizi sorunuz" derdi. Onbeş yaşında iken fetva verirdi. Zamanının en büyük âlimi olan ve üçyüz bin hadis-i şerifi ezbere bilen imam-ı Ahmed bin Hanbel, ondan ders almaya gelirdi. Çok kimse imam-ı Ahmed'e, "Böyle büyük bir âlim iken, karşısında nasıl oturuyorsun?" dediklerinde, "Bizim ezberlediklerimizin manalarını o biliyor. Eğer onu görmeseydim, ilmin kapısında kalacaktım. O, dünyayı aydınlatan bir güneştir, ruhlara gıdadır" derdi.

Bir kere de, "Fıkıh kapısı kapanmıştı. Allahü teâlâ, bu kapıyı, kullarına İmam-ı Şafii ile tekrar açtı" dedi. Bir kere de, "İslamiyet'e, şimdi Şafii'den daha çok hizmet eden birini bilmiyorum" dedi.

İmam-ı Ahmed yine buyurdu ki: (Allahü teâlâ her yüzyılda bir âlim yaratır, benim dinimi, herkese onun ile öğretir) hadis-i şerifinde bildirilen âlim, İmam-ı Şafii'dir. Hadis-i şerifte (Kureyş'e sövmeyiniz. Zira Kureyşli bir âlim, yeryüzünü ilimle doldurur) buyuruldu. İslam âlimleri bu hadis-i şerif, İmam-ı Şafii'nin geleceğini bildirmiştir, demişlerdir.