Patrik Gregoryus

"Dış yardıma alıştırmalı!"
"Türkleri maddeten ezmek ve yıkmak imkânsızdır. Türkler, Müslüman oldukları için çok sabırlı ve mukavemetli insanlardır. Gayet mağrurdurlar ve izzet-i imân sahibidirler. Bu hasletleri, dinlerine bağlılıkları ve kadere rızâ göstermeleri yanında kumandanlarına, büyüklerine olan itaat duygularından gelmektedir.
Türkler zekidirler ve kendilerini müsbet yolda yönetecek reislere sâhib oldukları müddetçe de çalışkandırlar. Gâyet kanâatkârdırlar. Onların bütün meziyetleri, hattâ kahramanlık ve şecaat duyguları da, geleneklerine olan bağlılıklarından, ahlâklarının güzelliğinden ileri gelmektedir.
Türklerde evvelâ itaat duygusunu kırmak ve manevi bağlarını parçalamak dini metanetlerini zayıflatmak icâb eder. Bunun da en kısa yolu, milli geleneklerine, maneviyâtlarına uymayan harici fikirler ve hareketlere alıştırmaktır. Türkler, dış yardımı reddederler; haysiyet duyguları, buna mânidir. Velevki, geçici bir süre için zâhiri kuvvet ve kudret verse de, Türkleri, dış yardıma alıştırmalıdır. Maneviyâtları sarsıldığı gün, Türkleri kendilerinden şeklen çok kudretli, kalabalık ve zahiren hâkim kuvvetler önünde zafere götüren asıl kudretleri sarsılacak ve maddi vâsıtaların üstünlüğü ile yıkmak mümkün olabilecektir...

"Bir şey hissettirmeden!.."
Bu sebeple Osmanlı Devletini tasviye için mücerred olarak harb meydanındaki zaferler kâfi değildir. Hattâ, sâdece bu yolda yürümek Türklerin haysiyet ve vakarını tahrik edeceğinden, kendilerini anlamalarına sebeb olabilir.
Yapılacak olan, Türklere bir şey hissettirmeden, bünyelerindeki tahribi tamamlamaktır."
İdam edilmeden kısa bir süre önce yazmış olduğu bu mektup, birçok Patrikhane mensubu tarafından Gregoryus'un vasiyeti olarak kabul edilir...