Son Sadrazam A. Tevfik Paşa
"31 Mart Vak'ası"nın hemen ertesi günü istifa eden Hüseyin Hilmi Paşa'nın yerine sadrâzam olan Ahmed Tevfik Paşa o tarihte altmış beş yaşının içinde bulunmasına rağmen o devrin keşmekeşi içinde devlet idaresine hâkim olabilmiş ve 31 Mart Vak'ası Hareket Ordusu'nun İstanbul'a girmesi, Sultan İkinci Abdülhamid Hân'ın tahttan indirilip Selânik'e sürgün edilmesi gibi yakın tarihimizin pek mühim olaylarının içinde bulunmuştur...
Ahmed Tevfik Paşa'nın 31 Mart Vak'ası dönemindeki ilk sadâreti 5 Mayıs Çarşamba gününe kadar yirmi bir gün devam etmiş ve ittihatçılarca istifaya zorlanan Paşa, istifasının dördüncü günü Londra Sefâretine tayinle İstanbul'dan uzaklaştırılmıştır! Tevfik Paşa'nın bu ilk sadaretinin bir kısmı Abdülhamid Hân'ın tahttan indirilmesi (27 Nisan 1909) üzerine Sultan Reşad'ın saltanatının (1909-1918) ilk günlerinde geçmiştir. Diğer üç sadareti Sultan Vahideddin (1918-1922) devrindedir. Birbiri ardındaki ikinci ve üçüncü sadâreti 1918 yılı sonlarıyla 1919 başlarındadır. İkinci sadâreti iki ay, bir gün; üçüncü sadâreti ise bir ay, yirmi bir gün devam etmiştir.
Çok acı hadiseler yaşandı...
21 Ekim 1920 Perşembe günü başlayan dördüncü ve son sadareti ise çok acı hadisat içinde geçmiş ve ihtiyar Ahmed Tevfik Paşa bu acı olaylar içinde Büyük Millet Meclisince saltanatın kaldırılmasından (1 Kasım 1922) üç gün sonraki istifasıyla Osmanlı tarihinin son sadrâzamı olmuştur.
Ahmed Tevfik Paşa, 69 yıl evvel 8 Ekim 1936 Perşembe günü vefat etmiş ve ertesi gün, Teşvikiye Camii'nde Cuma namazını müteâkib kılınan, cenaze namazından sonra Yahya Efendi Kabristanı'na defnedilmiştir.
Tevfik Paşa ölümünden biraz evvel, cenazesinin mütevazı bir şekilde kaldırılmasını vasiyyet eylemiş, hattâ herkesin gelip cenaze alayının kalabalık olmaması için gazetelere hiçbir şey yazdırılmamasını rica etmiştir...