Hızır aleyhisselâm, İbrâhim aleyhisselâmdan sonra yaşamış bir nebi veya velidir. Zülkarneyn askerinin reisi idi. Mûsâ aleyhisselâm ile yolculuk etti. Ümmet-i Muhammed'den değildir. Fakat rûhu bazı velilere feyiz vermiştir, öldükten sonra, rûhu insan şeklinde görünüp, gariplere yardım etmektedir.

Hızır aleyhisselâm, güzel ahlâk sahibi, cömert ve insanlara çok şefkatlidir. Allahü teâlânın izni ile kerâmet ehli ve kimya ilmini bilicidir. Hak teâlânın bildirmesiyle, yeryüzündeki hazinelere muttalidir. Allahü teâlânın emri ile, ihtiyâç sahiplerinin işini görmeyi üzerine alır.

Hazreti Hızır'ın asıl ismi, Bukyâ bin Melkan'dır. O, bir miktar kuru otun üzerine oturdu. Akabinde oturduğu kuru otlar yeşerdi. Ebû Hüreyre'nin (radıyallahu anh) Peygamber efendimizden (sallallahü aleyhi ve sellem) işittiği hadis-i şerifte; "O, her nerede namaz kılsa, orası baştan başa yeşillik olur" buyuruldu. Bundan dolayı ona Hızır denildi. Hızır lafzı onun lakabıdır.

Hızır lafzında üç lügat (okunuş) vardır. Bunlar Hazır, Hızr ve Hazr'dır. Ebü'd-Derdâ (radıyallahu anh) bir gün Mekke-i mükerremede bir dağın üzerine çıktı. Orada, üzerinde sâlihlere âit alâmetler bulunan bir zât gördü. Sonra onun yanına giderek; "Bana nasihat et" dedi. O da; "Nasihat olarak ölüm sana kâfidir" dedi. Ebü'd-Derdâ (radıyallahu anh); "Daha fazla nasihat et" dedi. O da; "Gam (tasa) bakımından kabri düşünmek kâfidir..." "Daha fazla nasihat et" deyince, o zât; "İkindi güneşi Arş-ı a'lâ üzerinde ne kadar kalır?" dedi. Bunun üzerine Ebü'd-Derdâ (radıyallahu anh), Resûlullah efendimizin huzûruna gelip, bu hâli haber verdi. Peygamber efendimiz; "O zât, kardeşim Hızır'dır" buyurdular.

Sevgili Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), Eshâb-ı kirâm (radıyallahu anhüm) ile Tebük Harbi'ni yaparken, ikindi namazını kıldıktan sonra iki beyit işittiler. Fakat şiiri söyleyeni göremediler. Resûlullah efendimiz; "Bu iki beytin söyleyicisi kardeşim Hızır'dır. Sizi övüyor" buyurdu.

Hızır aleyhisselam birçok zâtın tasavvufta yetişmesine rehberlik etmiş, feyiz vermiştir. Hızır aleyhisselamın tasavvufta yetiştirdiği en meşhur âlim ve velilerden biri Abdülhâlık Goncdüvâni hazretleridir.