Zenbillizâde Fudayl Çelebi
Üç türlü (Şehid) vardır: 1- Allah için cihâd ederken düşman tarafından, sulhta âsiler, eşkıyâlar tarafından öldürülene tam şehid denir. Tam şehid yıkanmaz. Kefene sarılmaz. Kefen miktârından fazla olan elbisesi soyulup, çamaşırı ile defnolunur. Âhırette de şehid sevâbına kavuşurlar. 2- Allah rızâsı için cihâd yapmaya niyet etmeyip, dünya kazancı için harp eden, yalnız (Dünya şehidi) olur. Bunlar, yıkanmaz ve kefenlenmez. Fakat âhirette şehid sevâbına nâil olmazlar. 3- Allah için olan cihâdın hâzırlığı talimlerinde ölürse, zulüm ile öldürülünce veya eşkıyâ tarafından yaralanınca, hemen ölmez, bir namaz vakti çıkıncaya kadar aklı başında kalır veya başka yere götürülüp orada ölürse yalnız (Âhiret şehidi) olurlar. Bunlar yıkanır ve kefenlenirler.
Boğularak, yanarak, garip, kimsesiz olarak, duvar ve enkâz altında kalarak ölenler ve ishâlden, sâri hastalıklardan, lohusalıkta, sara hastalığında, Cuma gecesinde ve gününde, din bilgilerini öğrenmekte, öğretmekte ve yaymakta iken ölenler ve âşık olup, aşkını, iffetini, nâmusunu saklarken ölenler, zulüm ile hapsolunup ölenler, Allah rızâsı için müezzinlik yaparken, İslâmiyete uygun ticâret yaparken, çoluk çocuğuna din bilgisi öğretirken ve ibâdet yapmaları için çalışırken vefât edenler, her gün yirmi beş kere (Allahümme bârik li filmevt ve fi-mâ ba'd-el-mevt) okuyanlar, Duhâ yani kuşluk namâzı kılanlar, her ay üç gün oruç tutanlar, yolculukta da vitir namâzını terk etmeyenler, ölüm hastalığında, kırk kere (Lâ ilâhe illâ ente sübhâneke inni küntü min-ez-zâlimin) okuyanlar, her gece Yasin okuyanlar, abdestli olarak yatanlar, devamlı olarak mudârâ edenler [yani dini korumak için dünyalık verenler], gıdâ maddeleri getirip ucuza satanlar, soğukta gusül abdesti alınca hastalanıp ölenler, her sabah veya akşam devamlı olarak üç kerre (E'ûzü billâhissemi'il'alimi mineş-şeytânirracim) ile (Haşr) sûresinin sonunu [Hüvallahüllezi...yi] okuyanlar (Âhiret şehidi) olurlar.