Yetmiş çeşit özür kapısı!..

Ebû Amr bin A’lâ, meşhûr yedi kırâat imâmından üçüncüsüdür. Tâbiînden olup, Basra dil mektebinin kurucusudur. Kur’ân-ı kerîm ve Arabî ilimlerde zamanının en âlimi idi. Dünyâya hiç kıymet vermezdi. 70 (m. 689) senesinde Mekke’de doğdu. Basra’da yaşadı. 154 (m. 770) senesinde Şam’a giderken Kûfe’de vefât etti...

HAKİKİ DOST NASIL OLUR
Ebû Amr bin A’lâ, Eshâb-ı kirâm aleyhimürrıdvân hazretlerinden ba’zılarından ve Tâbiînin büyüklerinden ders almıştır. Kırâat, nahv ve edebiyat ilimlerinde birçok âlim yetiştirdi. Hikmetli sözleri çoktur. Buyurdu ki:
“İlmin evvelinde susmak, sonra güzel suâl sormak, sonra güzel anlatmak, sonra da öğrendiklerini ehli arasında yaymak ne güzeldir.”
“Sen bir kişi ile arkadaş olduğun zaman bazı husûsları yerine getirmen gerekir. Beraber olduğunuzda, şayet onun nalınlarının ipi kopar ve o bunları düzeltip bağlayıncaya kadar sen onu beklemezsen, sen arkadaşlık hukukuna riâyet etmemiş olursun ki, sen, bu hâlinle dost olamazsın. Yine, senin arkadaşın bir ihtiyâç için bir yerde oturduğunda, o işini bitirinceye kadar onu beklemezsen sen yine hakiki dost sayılmazsın.”
“Allahü teâlâ, mü’min kulunun işinin sonunun hayır olmasını murad ettiği zaman, ona biraz acı ve sıkıntı tattırır.”
“Günâhı çok yapıyorsunuz. Halbuki istigfarı çok yapmalısınız. Çünkü, insan, âhirette, amel defterinde iki satır arasında istigfar görünce çok sevinir.”
“Beş kimsenin sohbetinden, ya’nî beş kimse ile beraber bulunmaktan sakın: Birincisi, yalan söyleyenden sakın. Çünkü ona dâima aldanırsın. Çünkü sana iyilik yapayım derken, kötülük yapar. İkincisi, cimriden sakın. Üçüncüsü, ahmaktan ya’nî aklı az olandan sakın. Çünkü en çok işine yarayacağı zaman, seni bırakır. Dördüncüsü, kötü kalbli kimseden sakın. Çünkü işi bozulunca (düşünce) seni harcar. Beşincisi fâsıktan ya’nî günâh işlemekten utanmayan kimseden sakın! Çünkü, seni bir lokma ekmeğe satar.”

GÜLEREK GÜNAH İŞLEYEN!..
“Bir hatâ işlediğiniz zaman istigfar edin, hatâda ısrar helak olmaya sebeptir. Bir kimse geçim darlığı çekiyorsa istigfara devam etsin.”
“Bir mü’min kardeşine ait hoş olmayan bir iş duyarsan, birden yetmişe kadar özür kapısını araştır. Bulamazsan belki benim anlamadığım bir özür kapısı vardır de ve kapa!..”
Ebû Amr bin A’lâ, vefatına yakın buyurdu ki:
“Kim gülerek günâh işlerse, ağlayarak Cehenneme girer.”