71 - HÂce-i SultÂnî AtÂullah Efendi

Asrındaki âlimlerin en büyüklerinden olan Atâullah Efendi, ulemânın ve vüzerânın mürâcaat kaynağı oldu. Âlimler ve vezirler, pek çok meseleyi Atâullah Ahmed'e sorarlardı. Karar vermekte keskin kılıç gibi idi. Gerek askeri, gerekse idâri makamlara tâyin olunacak kimseler tâyin edilmeden evvel, Atâullah Ahmed ile bu konuda istişâre yapılır, istişâre neticesinde onun fikir ve sözüne göre amel edilirdi. Devlet dâirelerinde öyle itibârı vardı ki, içeriye girerken hiç kimse mâni olmaz, istediği yere serbestçe girip çıkardı.Zâhiri ilimlerde olduğu gibi tasavvufda da yüksek derece sâhibi idi. Gerek saray çevresin de, gerekse câmilerde vâz, nasihat ve sohbetleriyle insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlattı. Pekçok kimsenin dünyâ ve âhiret seâdetine vesile oldu. 1571 (H.979) senesi Safer ayının on birinci günü İstanbul'da vefât etti. Süleymâniye Câmiinde cenâze namazını Ebüssüûd Efendi kıldırdı. Cenâze namazında Vezir-i âzam Mehmed Paşa, diğer vezirler, âlimler, devletin ileri gelenleri ve kalabalık bir halk topluluğu hazır bulundu. Müminlerin omuzları üzerinde taşınarak Şeyh Ebü'l-Vefâ Câmii haziresinde kendisi için hazırlanan türbeye defn edildi. Evlâdından ve hizmetçilerinden elli kişiye vazife ve maaş verilerek taltif edildi.Atâullah Ahmed rahmetullahi aleyh, çok zeki idi. İlim ve irfân kaynağı idi. Üstün hâlleri, zâhiri görünüşünden de anlaşılırdı. Affı ve keremi, ihsânı ve ikrâmı pek çok idi. Fehmi, anlayışı ve idrâki, hâfızası çok kuvvetli idi. Sünnet-i seniyyeye yapışmakta, bütün işlerinin dinimizin emirlerine tam uygun olmasına gayret etmekte çok hassas idi. Çok tedbirli, temkinli ve ihtiyatlı hareket ederdi.Verâ ve takvâ sâhibi idi. İnsanlar için velinimet olup, himmet ve feyz kaynağı idi.Hâce Atâullah Ahmed Efendi, fıkıh, tefsir ve diğer ilimlere dâir bâzı eserler tasnif etmiştir. Hidâye isimli meşhûr fıkıh kitabının baş tarafına tâlikâtı, tefsir-i şerifi ile başka eserleri ve Atâi mahlası ile söylediği şiirleri vardır