Abdurrahmân Ba'lî

Farz, âyet-i kerimeden açıkça anlaşılmış olan emirlere denir. İnanmayan, önem vermeyen kâfir olur. Îman, Kur'an, abdest almak, namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek gibi. Farz üç nev'dir: Farz-ı dâim, farz-ı muvakkat, farz-ı alel-kifâye, Farz-ı dâim (âmentü billâhi)yi sonuna kadar ezberleyip ve mânasını bilip ve inanıp, dâimi itikat etmeye denir. Farz-ı muvakkat, amelin vakti geldiğinde, işlediğimiz farz olan amellere denir. Beş vakit namaz kılmak ve Ramazan-ı şerif ayında oruç tutmak gibi. Farz-ı alel-kifâye, en az biri işlese, sâirlerden sâkıt olur. Verilen selâmın cevabını söylemek, cenâze namazı kılmak ve cenâzeyi gasl etmek gibi...

Vâcib, şüpheli delil ile belli olan emirlere denir. Vâcib olduğuna inanmayan, kâfir olmaz. Lâkin, işlemeyen, Cehennem azâbına lâyık olur. Meselâ, vitr namazında, kunût duâsını okumak ve Kurban Bayramında kurban kesmek ve Ramazan-ı şerif Bayramında fıtra vermek ve secde âyeti okununca, (Secde-i tilâvet) yapmak gibi. Vâcib içinde, dört vâcib ve bir farz vardır. İlmi vâcib, ameli vâcib, miktârı vâcib, itikadı vâcib, ihlâsı farz. Farzın ve vâcibin riyâsı haramdır.

Sünnet, Resûlullah hazretlerinin devamlı yapmış olup, bir kere veya iki kere terk etmiş olduğu amellere denir. Terk edene, azâb olmaz. Lâkin, özürsüz ve devamlı terk eden, itâba ve sevabından mahrum olmaya lâyık olur. Meselâ, misvâk isti'mâl etmek ve ezan ve ikâmet ve cemaat ile namaz kılmak gibi.

Sünnet üç nev'dir: Sünnet-i müekkede, sünnet-i gayri müekkede, sünnet-i alel-kifâye. Sünnet-i müekkede olanlar, sabah namazının sünneti ve öğle namazının evvel ve son sünnetleri ve akşam namazının sünneti ve yatsı namazının son sünneti gibi. Bunlar, sünnet-i müekkededir. Sabah namazının sünnetine vâcib diyen âlimler de vardır. Bu sünnetler aslâ özürsüz terk olunmaz. Beğenmeyen kâfir olur. Sünnet-i gayri müekkede olanlar, ikindinin sünneti ve yatsı namazının evvel sünneti. Bunlar çok kere terk olunursa, bir şey lâzım gelmez. Özrsüz olarak büsbütün terk olunursa, itâba ve şefaatten mahrum olmaya sebep olur. Sünnet-i alel kifâye, beş on kimseden birisi işlese, sâirlerinden sâkıt olur. Selâm vermek ve itikafa girmek ve meşru olan işlerinin evvelinde Besmele-i şerifeyi söylemek gibi...