Şehzâde Eğitimcisi Atâî Efendi
Büyük âlim Ebüssüûd Efendi ile İstanbul kâdısı Sâdi Efendiden ilim tahsil edip, yüksek ilmi derecelere ulaştı. 1550 (H.957) senesinde Manisa sancağında şehzâde olarak bulunan Sultan İkinci Selim Hanın hocası ve terbiye edicisi Akşemseddin evlâdından olan Şemsi Çelebi vefât edince, onun yerine Şehzâde hocalığı ile vazifelendirildi. İlim ve edeb yönünden Şehzâdenin iyi yetişmesine çalıştı ve bu hususta büyük hizmetleri oldu.
1566 (H.974) senesi Rebi'ul-evvel ayında Sultan İkinci Selim Han tahta geçip pâdişâh olunca, büyük bir câmide halka vaaz ve nasihat etmesi için vazifelendirdi. Vaaz ve nasihatleri insanlar üzerinde çok tesirli idi. Çok sevilip sayıldı.
Atâi Ahmed Efendi buyurdu ki: "Namaz müminin mirâcıdır" buyurulan hadis-i şerifte, hakiki namazın derecelerine işâret vardır. Namaza duran kimsenin, iftitâh tekbirini söylerken, Allahü teâlânın azametini, yüceliğini düşünerek, hudû' ve huşû' hâlinde olması gerekir. Öyle ki, bu hâlini istigrâk, kendinden geçme hâline eriştirmelidir. Bu sıfatın kemâl derecesi, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemde vardı. Rivâyet edilmiştir ki, Resûlullah efendimiz namazda iken, mübârek göğsünden öyle bir ses gelirdi ki, bu ses, Medine-i münevverenin dışından işitilirdi. Namazda kalp huzûru nasıl elde edilir? diye sorulunca da; "Helâl lokma yemek ve yerken gaflet içinde olmamak, abdest alırken, iftitâh tekbirini söylerken, tam bir âgâhlık, gafletten uzak olma, uyanıklık içinde bulunmakla" buyurdu.
HAKİKİ ORUCA İŞARET!..
Yine buyurdu ki: "Oruç bana mahsustur. Onun karşılığını ben veririm" buyrulan kudsi hadiste, hakiki oruca işâret vardır. Bu ise, mâsivâyı, Allahü teâlâdan başka her şeyi terk etmektir."
Yine buyurdu ki: "Allahü teâlânın doksan dokuz ismi vardır. Kim onları sayarsa, Cennet'e girer" buyurulan bu hadis-i şerifteki "Ahsa" kelimesinin bir mânâsı, saymaktır. Diğer bir mânâsı ise, bu ism-i şerifleri öğrenip, bilmektir. Bir mânâsı da, bu esmâ-i şerifenin mûcibince amel etmektir."
Atâi Ahmed Efendi, vefat etmesine yakın buyurdu ki:
"Kâmil olan Allah yolcusu ile sohbet etmek, Kur'ân-ı kerim okuyan ile sohbet etmekten daha sevimlidir."