İnsanların birbirleri arasında olan işlere muamelat denir. Muamelatta bir fasıkın veya kâfirin sözü de kabul edilir. Akıllı olan çocuk ve kadın da erkek gibidir. Muamelat üçe ayrılır: Birincisi, ikisinin de yapmaya mecbur olmadığı muameledir. Vekil, mudarib ve izinli olmak böyledir. İkincisi, ikisinin de yapması lazım olan işlerdir. Dava konusu olan haklar böyledir. Üçüncüsü, birisinin yapması lazım olur. Diğerinin lazım olmaz. Vekili azletmek, izni geri almak böyledir. Burada, vekil ve mezun artık iş yapamazlar. Azleden ve izni geri alan ise, kendi hakkını kullanmakta serbesttir. İkincisinde, haber verende şahitlik şartlarının bulunması lazımdır. Üçüncüsünde, haber verenlerin sayılarına ve adalet sahibi olmalarına bakılır.

Allah ile kul arasında olan işlere diyanat denir. Diyanatta adil ve baliğ bir Müslüman'ın sözüne inanılır. Bir kadın da, bir erkek gibidir. Suyun pis olduğunu söylerse, bu su ile abdest alınmaz. Teyemmüm edilir. Fasık veya hâli belli olmayan bir Müslüman söylerse, kendi araştırır. Gâlib zannına göre hareket eder. Kâfir veya çocuk, suya pis derse ve inanırsa, dökmeli, sonra teyemmüm etmelidir. Hediyede ve izin vermekte, bir çocuk sözü de kabul edilir. İçeri buyurun deyince girilir. Çocuğun satın almak için izinli olup olmadığı satanın çok zan ile anlamasına bağlıdır. Diyanatta da, mülkü giderecek haberi, iki Müslüman erkeğin veya bir erkekle iki kadının bildirmeleri lazımdır. Mesela, zevc ile zevcenin süt kardeşi olduklarını âdil bir Müslüman söylerse, kabul edilmez. Nikâhları bozulmaz. Adil bir kimse, bir etin leş olduğunu söylese, mesela mürted kesti dese, bir başka adil de, leş değil dese, mesela Müslüman kesti dese, leş kabul edilir. Su ve her çeşit şerbet için ve taam pis dese, öteki de pis değil dese, temiz kabul edilir. Haber verenler çok ise, sayısı fazla olanların dedikleri kabul edilir. Temiz ve pis kumaşlar karışmış ve temizleri az ise ve kaplar karışınca temizleri çok ise, temizlerini araştırıp, temiz zan ettiklerini kullanır. Kapların temizleri eşit veya az ise, hepsi pis kabul edilir.