Kıraatin Başlangıcı Nakle Dayanır
Kıraatin başlangıcı ve esâsı, tevatüre yâni nakle dayanır. Kur’ân-ı kerîmi ilk okuyan, Resûlullah efendimizdir (sallallahü aleyhi ve sellem). Cebrail aleyhisselâm, her sene bir kerre gelip o âna kadar inmiş olan Kur’ân-ı kerîmi Levh-i mahfuzdaki sırasına göre okur, Peygamber efendimiz de dinler ve tekrar ederdi. Vefat edecekleri sene iki kerre gelip tamâmını okudular. Kur’ân-i kerîm, Arabça’nın yedi lehçesi üzerine nazil oldu. Bu lehçeler; Kureyş, Huzeyl, Sakîf, Hevâzin, Kinâne, Temîm ve Yemen lehçeleridir.
Hicretten önce, Kur’ân-ı kerîm Kureyş lehçesiyle okunurdu. Sonraları İslâmiyet bütün Arabistan yarımadasına yayılınca, çeşitli lehçeleri konuşan Müslümanlar, Kureyş lehçesiyle okumakta güçlük çektiler ve kendi lehçelerine göre okumaya başladılar. Peygamber efendimiz buyurdu ki: “Gerçekten Kur’ân-ı kerîm, yedi harf (lehçe) üzerine indirilmiştir. Size kolay geleni okuyunuz.” Bu şekilde okumanın caiz olduğu bildiriliyordu. Ancak bu da; Arab lisânının fesâhatından ayrılmamak, Kur’ân-ı kerîmin metnini ve mânâsını değiştirmemek, bu okuyuş şekillerinin Peygamber efendimizden duyulmuş olmak gibi şartları vardı.
Resûlullah efendimiz, lüzum olduğu zamanlarda, diğer lehçelerle de Kur’ân-ı kerîmi okurdu. Bu şekilde okuma, Kur’ân-ı kerîm metnini değiştirme olmayıp, bâzı bölgelerdeki Müslümanlar için kolaylaştırıcı bir yol idi.
Hazret-i Osman’ın (radıyallahü anh) hilâfeti zamanında; Eshâb-ı kiramın söz birliği ile, Peygamber efendimizin vefat ettiği sene, okuduğu kıraat şekli olan Kureyş lehçesine göre altı mushaf yazdırıldı. Bu mushaflarda sûreler birbirinden ayrıldı. Bu Kur’ân-ı kerîme, "kırâat-i mütevâtire" dendi. Eshâb-ı kiramın icmâ’ına, sünnete ve tevatüre dayanan bu çeşit kıraat, sahîh yâni doğru olan kıraat şeklidir. Eshâb-ı kiram, Tabiîn ve ondan sonra gelen Tebe-i tabiîn nesli, kıraat ilmini muhafaza ederek sonraki nesillere ulaştırdılar.
Eshâb-ı kiramın, kıraat ile meşhûr olanları; hazret-i Ebû Bekr, Ömer, Osman, Ali, Übey bin Ka’b, Zeyd bin Sabit, Abdullah bin Mes’ûd, Ebü’d-Derdâ ve Ebû Mûsel Eş’ârî’dir (radıyallahü anhüm).
